دفاع شخصی یا دفاع از خود بهیاد کارهای گفته می‌شود که شخص برای حراست از سلامتی یا اموال خود یا دیگری به‌کار می‌بندد. در بسیاری از نظام‌های حقوقی، دفاع مشروع به‌عنوان حقی برای استفاده از زور در صورت مورد تعرض قرار گرفتن به رسمیت شناخته شده‌است.

دفاع فیزیکی

دفاع فیزیکی به‌معنی استفاده از نیروی فیزیکی برای مقابله با یک تهدید خشونت‌آمیز فوری است. این نیروی فیزیکی ممکن است با استفاده از سلاح یا بدون سلاح اِعمال شود. در هر دو حالت، موفقیتِ دفاع به پارامترهای مختلفی بستگی دارد؛ ازجمله شدت تهدید و نیز آمادگی ذهنی و فیزیکیِ مدافع.

دفاع بدون سلاح

هنرهای رزمی شامل تکنیک‌هایی برای دفاع از خود هستند. برخی از سبک‌های رزمی در وهلهٔ اول به‌منظور دفاع شخصی تمرین می‌شوند و برخی دیگر ورزش‌های رزمی یا مبارزه‌ای هستند که تکنیکهای  آنها برای دفاع شخصی نیز مؤثر است. برخی از باشگاه‌های رزمی، به‌منظور کاربردی‌تر شدن دفاع شخصی، ترکیبی از فنون رشته‌های مختلف رزمی را تمرین می‌کنند و همچنین تمرینات خود را با توجه به سبک زندگی، شغل، سن، جنسیت و توانایی‌های فیزیکی و ذهنیِ هر شخص، اختصاصی می‌کنند.

دفاع با استفاده از سلاح

طیف گسترده‌ای از سلاح‌ها می‌تواند برای دفاع، با توجه به نوع تهاجم، نوع تکنیک و… مورد استفاده قرار گیرد که مناسب‌ترین آن، با توجه به نوع شرایط مختلف، متغیر است.

در بسیاری از موارد نیز استفاده از سلاح منع قانونی دارد؛ برای مثال، استفاده از سلاحهای گرم  در اکثر کشورها ممنوع و غیرقانونی است، ولی باز به‌طور پنهانی از این سلاح‌ها استفاده می‌شود. سلاح‌های سردِ دیگری مانند انواع چاقو، باتون افشانه فلفل  و شوکر (دستگاه شوک‌دهنده) وجود دارد که در برخی موارد، استفاده و حمل آنها منوط به اخذ مجوزهای مربوط است.

معمولاً حمل و استفاده از افشانه رنگی با شالودهٔ آب، نشانگر DNA یا افشانه شناساگرفرد برای نشانه‌گذاری شخص خاطی و مشخص کردن ارتباط وی با صحنه جرم در اکثر کشورها مجاز است.

اشیاء روزمره، مانندچوب، روزنامه، جاکلیدی با کلید، ظروف آشپزخانه، و قوطی‌ها افشانه مو و ابزارهای دیگر، می‌توانند به‌عنوان سلاح بداهه برای دفاع از خود استفاده شوند. کروات نیز به‌عنوان محدودیت شمرده می‌شود. سلاح‌هایی مثل کوبوتان (چوب جیبی) نیز برای دفاع بسیار مناسب است. چراغ قوه‌ها و خودکارهای تکنیکال نیز ابزارهایی مناسب و روزمره برای استفاده به این منظورند. چتر و عصا نیز از این دسته سلاح‌های پنهان شمرده می‌شوند.امروزه با گسترش جمعیت شهر نشینی، تنوع و تعدد بزهکاری (کیف قاپی، ایجاد مزاحمت و …) در جامعه و تغییر شیوه ی وقوع جرایم، لزوم استفاده از تجهیزات دفاع شخصی به عنوان یک عامل بازدارنده و پیشگیری از وقوع جرائم امری ضروری و اجتناب ناپذیر است.

دیگر چارچوب‌ها

اجتناب

اجتناب از موقعیت‌های خطرناک، روشی مفید برای دفاع از خود است. حمله‌کننده معمولاً متمرکزتر، قوی‌تر و مسلح است و با شخصی که به او حمله می‌شود در یک سطح نیست. با توجه به این عوامل، شکست مهاجم بعید است. هنگامی که فرصتِ اجتناب ممکن است، شانس بشتری برای فرار وجود دارد، که به آن تکنیک «فرار انفجاری» یا «فرار سریع» می‌گویند. اینکه ما درک کنیم موقعیت ما یک موقعیت خطرناک و کشنده است یا اینکه حداقل‌های حریف را بسنجیم، بسیار مهم و ضروری است. همیشه باید یک هشدار و آماده‌باش ذهنی داشته‌باشیم. ناگفته نماند که ما نیز نیاز به آموزش مهارت‌های رزمی و دفاعی برای عملکرد هرچه بهتر داریم، ولی احتیاط شرطِ عقل است.

تشنج‌زدایی

به دفاع شخصیِ کلامی یا گفتاری گفته می‌شود. شالودهٔ این دفاع از دو ورزشِ  جودو و آیکیدو گرفته شده و به همین نام‌ها نیز معروف است. این تکنیک، «استفاده از کلمات برای جلوگیری از درگیری و پایان دادن به حمله» تعریف شده‌است که راهی است برای سپر قرار دادن کلمات برای عدم درگیری. به این نوع عمل «مدیریت تعارض» نیز می‌گویند که تکنیکی است متشکل از استفاده از صدا، لحن، و زبان بدن  برای آرام کردن وضعیت بالقوهٔ یک خشونت قبل از بالفعل شدن آن، که شامل تکنیک‌هایی مانند گرفتنِ زمان و منحرف کردن مکالمه به افراد دیگر، یا ورود به موقعیت همدلانه برای ایجاد حس درک مهاجم است.

هشدار شخصی

هشدارِ شخصی، یک راه برای درخواست دفاع از دیگران است. زنگ شخصی، نوعی دستگاه کوچک دستی است که صدای بلند، قوی و نافذ دارد و توجه دیگران را به شما جلب می‌کند. برای مثال، یک سوت استخر این کار را می‌تواند برای همه انجام دهد، و یک عامل باز دارنده  برای مهاجمان به‌شمار می‌رود.

آموزش دفاع شخصی

توصیه می‌شود تکنیک‌های دفاع شخصی تحت رفتارهای تهدیدآمیز و خشونت سیستماتیک در کلاس‌های دفاع شخصی آموخته شود. آموزش دفاع شخصی در رشته‌های گوناگون در سراسر جهان گسترده شده‌است و بسیاری از مدرسان هنرهای رزمی نیز کلاس‌های دفاع شخصیِ مختلفی را برگزار می‌کنند. درحالی‌که تمام آموزش‌های هنرهای رزمی  را می‌توان استدلالی نسبت به برخی از برنامه‌های کاربردی برای دفاع شخصی دانست، دوره‌های دفاع شخصیِ مختلفی که با توجه به رخدادهای واقعیِ بهینه‌سازی به بازار عرضه شده‌است. با توجه به وجود ورزش‌های مناسب، تعدادی زیرشاخه‌های متنوع اختصاصی (برای مثال، دفاع در برابر اقدام به تجاوز برای زنان، دفاع از خود برای کودکان و نوجوانان) نیز وجود دارد.